Energiederivaten zijn geen aandelenderivaten

20 september 2016 - 13:30u

Beleggers hadden tot nu toe geen toegang tot de Nederlandse groothandelsmarkt voor elektriciteit en aardgas. Onlangs is dat veranderd; Saxo biedt CFD's voor elektra en gas.

Let op: de Nederlandse gasmarkt is niet de Duitse of Belgische gasmarkt. Immers, beperkte fysieke connectiviteit zorgt voor prijsfragmentatie. Een contract for difference (CFD) is een contract dat op expiratie wordt afgewikkeld in contanten. De onderliggende commodity wordt niet geleverd.

Leveringsperiode versus leveringsmoment

Voordat u met dergelijke beleggingen aanvangt, wijs ik u er met klem op dat energiederivaten significant anders werken dan aandelenderivaten. In de effectenbranche is, net als in de valutawereld, oliebranche en metalenbusiness, sprake van een leveringsmoment.

Elektriciteitscontracten en gascontracten kennen echter een leveringsperiode. Vanwege doorlopend verbruik van elektra en gas zijn dergelijke contracten als zodanig geconstrueerd. Een elektriciteitscontract dat eind van dit jaar afloopt kan dus evengoed verschillende karakteristieken bezitten.

Mogelijk is er sprake van een leveringsperiode van een maand (januari-contract), een kwartaal (kwartaal 1-contract) of een jaar (jaarcontract-2017), maar ook een contract voor een dag (1 januari), of zelfs een uur is mogelijk (van middernacht tot 01:00).

De laatste twee zijn echter nu nog niet verhandelbaar, maar worden door de energiebeurs kort tevoren genoteerd (op de intraday market en day ahead market).

Cascaderen

Net voordat een elektriciteitscontract in levering gaat valt die uiteen in kleinere contracten. Zo valt bijvoorbeeld een kwartaal 3-contract eind juni uiteen in drie individuele maandcontracten, namelijk een juli-, een augustus- en een september-contract. Waarbij het juli-contract onmiddellijk in levering gaat (settlement).

Ik meld het maar even, omdat het begrip cascaderen niet als zodanig voorkomt in de kapitaalmarkt, noch in de geldmarkt, noch bij valutaderivaten. En het proces waarbij een groot contract uiteenvalt in een serie kleinere contracten is van relevantie voor de prijsvorming van genoemde CFD’s.

Contractvolume en -waarde

Wat de leveringsperioden betreft moet u ook het volgende in ogenschouw nemen: oktober en december omvatten 31 dagen, terwijl november 30 dagen kent.

• Een oktober-contract voor 10 MW behelst dan ook (31 dagen maal 24 uur maal 10 MW =) 7440 MWh (megawattuur) aan volume.
• Een november-contract voor 10 MW behelst echter (30 dagen maal 24 uur maal 10 MW =) 7200 MWh (megawattuur) aan volume.

Dus wanneer de prijs 40 euro per MWh is, dan is de contractwaarde voor het november-contract dus (=) 288.000 euro (namelijk 7200 MWh maal 40), en voor het oktober-contract 296.600 euro (te weten 7440 * 40).

Extreme volatiliteit

Een laatste waarschuwing voor degene die niet bekend is met de energiewereld: de prijsvolatiliteit van grondstoffen is - in het algemeen - hoger dan die van effecten. Dat geldt in extreme zin voor elektriciteit.

De spotprijs van elektriciteit, gemiddeld tussen de 25 en 50 euro per megawattuur (groothandelsmarkt), kan uitschieters vertonen tot drieduizend 3000 euro. Sterker nog, de prijs kan zelfs negatief worden.

De sterke bewegelijkheid heeft te maken met het feit dat elektriciteit niet kan worden opgeslagen. Althans, (nog) niet in grote porties, op een economisch aanvaardbare wijze. Dat betekent dat elektriciteit die dit uur wordt geleverd niets te maken heeft met elektriciteit dat het uur erna wordt geleverd.

Tussen beide is amper sprake van een prijsverband.

Negatieve prijzen

De negatieve prijsniveaus hebben te maken met het feit dat de netwerkoperator (Tennet) het systeem in balans moet houden, anders ontstaat een black-out en zit het land zonder stroom.

Om dit te effectueren dwingt zij partijen die gebruikmaken van het landelijk hoogspanningsnet om precies evenveel op het net te zetten als zij er vanaf halen. Is een partij in gebreke dan moet Tennet actie nemen en zal zij de kosten hiertoe afwentelen op de veroorzaker.

Om deze financiële consequenties te vermijden verkopen partijen wel eens elektriciteit tegen negatieve prijzen, zolang het geld dat ze erop moeten toeleggen maar minder is dan de boete die ze anders tegemoet zullen zien.